• فرهنگ و اندیشه ریاضی شماره ۷۰ (بهار و تابستان ۱۴۰۱) منتشر شد.
• فهرست
• مقاله‌ها

بیانیۀ انجمن ریاضی ایران در مورد مهاجرت نخبگان

انسان‌ها، به ویژه جوانان، همواره خواهان تحقق آرمان‌های خود و همچنین دست‌یافتن به امکاناتی برای زندگی بهتر هستند. اگر همدلانه عمل نشود و چشم اندازی روشن، دست یافتنی، و امید بخش در پیش روی آن‌ها قرار نگیرد آن آمال را فراتر از مرزهای جغرافیایی جستجو خواهند کرد. نبود چنین چشم اندازی همراه با عدم توجه کافی و شایسته به کرامت انسانی، جریانی بوجود آورده است که عده زیادی، از دانش آموزان دبیرستان تا دانش آموختگان دکتری و حتی رده‌های سنی بالاتر، را در برگرفته و ما را به صدر فهرست کشورهای صادرکننده میوه‌ای گرانبها به نام «نیروی انسانی توانمند» می‌رساند. عده‌ای قابل توجه از افرادی را هم که امکان مهاجرت یا تمایل به مهاجرت ندارند سرخورده و مأیوس می‌نماید.

مهاجرت نخبگان شکل ناهمگونی از مبادله یک سویه علمی بین کشورها است. کشورهای توسعه یافته با درک ضرورت به کارگیری علم و فناوری‌های پیشرفته برای رسیدن به توسعه، با برخورداری از یک نظام آموزشی پیشرو، فراهم کردن امکانات و تجهیزات نوین تحقیقاتی، احترام درخور به پژوهشگران، تأمین آرامش ذهن و اندیشه، دارا بودن یک نظام حمایتی موثر از محققین، ارزش دادن به آزادی‌های مدنی، و تأمین آینده‌ای روشن برای افراد توانمند از آن بهره می‌برند.

کارشناسان اقتصادی معتقدند در دنیای کنونی که اقتصاد مبتنی بر سرمایه جای خود را به اقتصاد دانش محور داده است، از دست دادن منابع فاخر انسانی، کشور را با مشکلات جبران ناپذیری روبرو خواهد کرد. بر اساس گزارش بانک جهانی، ایران سالانه پنجاه میلیارد دلار در اثر فرار مغزها متضرر می‌شود که دو و نیم برابر میزان صادرات نفت ایران در یک سال اخیر است. پدیدۀ مهاجرت نخبگان، به نقل از رسانه‌ها، ضرری بیشتر از سیصد برابر هزینه‌های جنگ ایران و عراق برای اقتصاد کشور داشته است.

برای جلوگیری از مهاجرت مغزها باید رویکردی چندجانبه اتخاذ کنیم و اقداماتی موازی یکدیگر انجام دهیم. نخستین اقدام این است که مسیولیت‌ها باید به افراد توانمند و کارآمد سپرده شود تا همراه گسترش تبادلات بین‌المللی بتوانیم درک خود از معانی توسعه، ثروت، رفاه،‌ علم، و فناوری را گسترش دهیم و به یک استراتژی صحیح توسعه دست یابیم.

همچنین باید تربیت و آموزش ضمن خدمت معلمان، تدوین برنامه‌های آموزشی، و تالیف کتاب‌های درسی از مدرسه تا دانشگاه توسط متخصصان با پیشرفت‌های نوین علمی و فناوری و نیز علایق و نیازهای محصلین همسو شده و بروزرسانی شوند. آموزش حافظه محور باید جای خود را به آموزش‌های مبتنی بر ارتقای خلاقیت و تعالی حس کنجکاوی محصلین دهد. امر مهمی که بدون انتخاب شایسته معلمان علاقه‌مند و بدون انگیزه دادن و احترام به منزلت آن‌ها میسر نمی‌شود.

به علاوه، باید بر اساس تجربه جهانی، سهم پژوهش از درآمد ناخالص ملی، طی یک دوره پنج ساله، از نیم درصد به حداقل دو و نیم درصد افزایش یابد، چرا که بدون بودجه پژوهشی نمی‌توان امکانات مناسب تهیه کرد، زیرساخت‌های پژوهشی را تأسیس کرد، به حمایت از مراکز توسعه فناوری پرداخت و به معیشت محققان جوان کمک کرد.

سرانجام باید استراتژی های کسب و کار برای افزایش سطح درآمد جوانان، ایجاد اشتغال با تکیه بر شایسته سالاری و ایجاد یک دورنمای روشن و قابل پیش بینی از زندگی آرامش بخش دنبال شوند.

مهاجرت مغزها از دست دادن سرمایه‌های انسانی گرانقدر و یک آسیب در سطح ملی است. این پدیده ناگوار موجب ایجاد بحرانی می‌شود که به مرور باعث تضعیف بنیه علمی کشور می‌گردد. همچنین بهره وری و تولیدکاهش می‌یابد و در نهایت خساراتی جبران ناپذیر به جامعه، فرهنگ و اقتصاد وارد می‌آید. بی توجهی به این مهم می‌تواند موجب ناامیدی دغدغه‌مندان پیشرفت کشور، کم تأثیری فعالیت‌های آنان، و مایه شرمساری در نزد آیندگان شود.

دانلود فایل pdf بیانیه

دانلود تصویر بیانیه

بیانیۀ انجمن ریاضی ایران

آیین‌نامه ارتقای اعضای هییت علمی

ارتقای شغلی اعضای هییت علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی اغلب در قالب ترفیع سالیانه، تبدیل وضعیت استخدامی، و ارتقای مرتبه صورت می‌پذیرد. این امر مستلزم فعالیت‌های مشخصی از سوی اعضای هییت علمی است که ارزیابی آن‌ها از طریق محاسبه کمی و تا حدودی کیفی امتیازات در چهارچوبی معین انجام می‌شود. گرچه پژوهش ستون فقرات کار دانشگاهی است، تأکید بیش از حد بر کسب امتیازات پژوهشی برای ارتقای شغلی فشار روانی فراوانی به تمام همکاران و به‌خصوص همکاران جوان وارد می‌کند. تغییرات پیاپی آیین‌نامه‌های مرتبط و کمی‌سازی آن، به‌جای اصالت‌دادن به کیفیت و بهادادن به داوری متخصصان، این فشارها و سردرگمی را به‌مراتب بیشتر می‌کند. چنین آیین‌نامه‌هایی همکاران دانشگاهی را به‌سوی جمع‌آوری امتیاز بدون درنظرگرفتن رضایت‌بخشی و تأثیرگذاری فعالیت مربوطه هدایت کرده و آن‌ها را از انجام امور مهم داوطلبانه (بدون چشمداشت به هرگونه امتیاز) دور می‌کند.

تأکید زیاد بر کثرت چاپ مقالات پژوهشی (از طریق چاپ مقالات متعدد و بی‌فایده در موضوعات کم‌اهمیت و حاشیه‌ای علم) و کمیت‌گرایی به‌جای کیفیت‌گرایی باعث شده است که دیگر تلاش‌های اعضای هییت علمی از جمله ترویج علم، حل مشکلات صنعت، توجه به معضلات اجتماعی و فرهنگی جامعه، و به‌ویژه فعالیت‌های آموزشی آنان در سایه قرار گرفته و رو به افول گذارد. این در حالی است که یک عضو هییت علمی می‌تواند در سطح ملی و بین‌المللی در چهار حوزۀ (الف) پژوهشی، (ب)آموزشی، (ج)فناوری، و (د) تأثیرگذاری اجتماعی فعالیت کند که در نهایت انتظار می‌رود به گسترش مرزهای دانش برای دستیابی به مرجعیت علمی، توسعه فناوری برای تولید، و حل مشکلات جامعه منجر شود. آشکار است که تمام این چهار حوزه بر یکدیگر تأثیر و تأثر متقابل دارند.

تحقیق و حل مسایل جدی و پیچیده در همۀ رشته‌های دانشگاهی، زمان‌بر است و نمی‌توان به دنبال دستاوردهای فوری بود. دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی باید اعضای کیفی‌کار خود را شناسایی کرده، سرشت فعالیت آنان را درک نموده، و تمهیدات واقع‌بینانه‌ای را برای ارتقا شغلی آنان فراهم کنند.

همچنین یکی دیگر از مشکلات موجود در آیین‌نامه‌ها، نادیده گرفته‌شدن تفاوت ماهوی رشته‌ها و گرایش‌های علمی و به تبع آن داشتن انتظارات تقریباً یکسان از همه است. در واقع، معیارهای ارزیابی در رشته‌های مختلف باید متفاوت و متناسب با رشته، اما هم‌سطح با معیارهای بین‌المللی باشند.

هر عضو هییت علمی باید بر اساس توانایی‌های خود برنامه‌ای چندسالانه و عینی از فعالیت‌های دانشگاهی ارایه دهد، و اگر حداقل در یک مورد از فعالیت‌های چهارگانه پژوهشی، آموزشی، فناوری، و تأثیرگذاری اجتماعی کارهای نوآورانه، اصیل، مهم، فاخر و در سطح بین‌المللی انجام دهد و در سایر موارد طبق عرف جهانی فعالیت نماید، بتواند با تأیید داوران متخصص از کل فعالیت‌ وی، ارتقای مرتبه یابد.

از دست‌اندرکاران و تصمیم‌سازان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انتظار می‌رود برای سیاستگذاری، تدوین و تصویب آیین‌نامه و شیوه‌نامه‌های مربوط، نظر انجمن‌های علمی را اخذ و با مشارکت‌دادن آنان در این حوزه‌ها به بهبود سیاست‌های علمی و اصلاح فرایندها همت گمارند.

انجمن ریاضی ایران

این بیانیه به وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری و نیز روسای محترم دانشکده‌های علوم ریاضی دانشگاه‌ها ارسال گردیده است.

رویداد ترویج علم
روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه

لینک شرکت در افتتاحیه

https://www.skyroom.online/ch/nrisp.ac.ir/tarvije-elm