با تأسیس دانشگاه فرهنگیان با هدف تجمیع و یکپارچه‌سازی مراکز تربیت معلم، وظیفۀ خطیر تربیت معلم به این دانشگاه واگذار گردید. از آنجایی که موضوع بسیار مهم تعلیم و تربیت در مدارس کشور به نحو چشمگیری به شیوۀ تربیت معلمین وابسته است، لذا یکی از دغدغه‌های شاخۀ ریاضی فرهنگستان علوم، چگونگی فعالیت صحیح و حرکت در ریل مناسب این دانشگاه بوده است و در این راستا طی این سال‌ها جلسات متعددی با مسئولین ذیربط از جمله مسئولین دانشگاه فرهنگیان، مسئولینی از وزارت آموزش و پرورش، دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی داشته است و همواره تلاش نموده است با نگاه سازنده و تعاملی با دانشگاه فرهنگیان، پیشنهادها و راهکارهایی را در راستای ارتقای تربیت معلمین شایسته و توانمند برای آینده کشور با استفاده از همۀ ظرفیت‌های آموزش عالی کشور با توجه به واقعیت‌ها و شرایط موجود که در ذیل به آن اشاره می‌شود، ارایه نماید.

مسئولان آموزش و پرورش اعلام می‌دارند که تا سال ۱۴۰۴ به‌ تدریج حدود ۶۰۰ هزار معلم باز‌‌نشسته خواهند شد، که البته آنها معلمانی هستند که در دهۀ شصت و هفتاد به ‌دلیل افزایش تعداد زیاد دانش‌آموز، جذب شده‌اند و هم اکنون در شرف بازنشستگی هستند. براین اساس آموزش و پرورش اعلام می‌دارد که با توجه به سیاست‌های افزایش جمعیت، در آینده نزدیک با بحران کمبود معلم روبه‌رو می‌شود و لازم است طی چند سال آینده همین تعداد معلم تربیت گردد.

لیکن دانشگاه فرهنگیان با دو چالش عمده مواجه است:

۱– کمبود اعضای هیئت علمی به لحاظ کمی و کیفی. مسئولین دانشگاه فرهنگیان اعلام می‌کنند نسبت استاد به دانشجو برابر با ۱ به ۱۰۷ است.

۲– کمبود زیرساخت‌ها و فضای کالبدی مناسب با رعایت استانداردهای محیط‌های علمی و آموزشی دانشگاهی، کما اینکه مسئولین دانشگاه فرهنگیان اعلام می‌دارند که در حال حاضر حدود ۲۵% فضاهای موجود مناسب می‌باشند.

لذا بیم آن می‌رود که با تفسیر ناصحیح و بعضاً سلیقه‌ای از اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، روش عبور از بحران را در جذب تعداد زیاد دانشجو و به تبع آن جذب تعداد زیاد هیئت علمی که ممکن است عده‌ای از آنها از کیفیت مطلوب برخوردار نباشند برای تربیت معلمان صرفاً از طریق دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی ببینید، که این خود مستلزم توسعۀ بی‌رویه واحدهای دانشگاه فرهنگیان بدون توجه به کیفیت آنها و هدر دادن منابع مالی زیاد در این خصوص است. این در حالی است که بهترین دانشگاه‌های کشور با صندلی خالی برای پذیرش دانشجو در رشته‌های علوم پایه و علوم انسانی روبه‌رو هستند.

از طرفی همان‌طور که امروز شاهد ظرفیت خالی دانشگاه‌های کشور هستیم، واضح است که دانشگاه فرهنگیان نیز پس از عبور از این بحران در طی سال‌های آتی، با ظرفیت مازاد و صندلی خالی مواجه خواهد شد. لذا در یک نگاه ملی و کلان، به منظور جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌های انسانی و مالی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های کلان سرمایه‌گذاری‌‌شده طی سال‌های گذشته در آموزش عالی کشور و با توجه به واقعیت‌ها و شرایط مطروحه در بالا پیشنهادات ذیل به شورای عالی انقلاب فرهنگی با محورهای زیر ارائه می‌گردد.

۱– بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۲۷/۸/۱۴۰۰ و تبصرۀ ۱ ماده واحدۀ آن، دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی می‌توانند علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های پیش‌بینی‌شده درمادۀ ۲۸ اساسنامۀ دانشگاه فرهنگیان، از ظرفیت‌ سایر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی کشور نیز استفاده کنند. آیین‌نامه اجرایی این مصوبه در تاریخ ۲۶/۲/۱۴۰۰ توسط آموزش و پرورش به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده و اخیراً در سال ۱۴۰۱ نیز اصلاح شده است. در این آیین‌نامۀ اجرایی آمده است «برای پذیرفته‌شدگان دانشگاه‌های وابسته (دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی) با مشارکت سایر مراکز آموزشی (دانشگاه‌های دیگر و مراکز آموزش عالی)، آموزش‌های تخصصی و موضوعی توسط مراکز آموزشی و دروس مهارتی توسط دانشگاه‌های وابسته ارائه می‌شود. یعنی طرح پذیرش «دانشجو معلم» بر اساس شاخص‌های وزارت عتف، مبنی بر گذراندن سه سال آموزش تخصصی در دانشگاه‌های دولتی و مؤسسات آموزش عالی و یک سال آموزش مهارت‌های تربیتی در دانشگاه فرهنگیان انجام شود. به این معنی که اگر نیاز آموزش و پرورش تربیت ۵۰ هزار نفر معلم و ظرفیت پذیرش دانشجوی کارشناسی در دانشگاه فرهنگیان ۳۵ هزار نفر باشد دانشگاه فرهنگیان، به عنوان ظرفیت کمکی، برای ۱۵ هزار نفر دیگر، از مؤسسات آموزش عالی منتخب استفاده کند. در این مورد تجربۀ مؤسسات آموزش عالی در برگزاری دوره‌های کارشناسی دبیری در دهۀ ۱۳۶۰، که دانشجویان دروس تخصصی را در دانشکده‌های علوم پایه و دروس تربیتی را در دانشکده‌های علوم تربیتی می گذراندند الگوی خوبی است.

۲– با توجه به کمبود شدید هیئت علمی در دانشگاه فرهنگیان، پذیرش دانشجو برای دوره‌های کارشناسی ارشد، با امکانات فعلی هیئت علمی دانشگاه تناسب ندارد. توسعۀ تحصیلات تکمیلی در این دانشگاه به هیچ وجه به صرفه و صلاح کشور و آموزش و پرورش نمی‌باشد، زیرا نیاز آموزش و پرورش با معلمین با مدرک لیسانس نیز مرتفع می‌گردد. ضمناً این سؤال جدی مطرح است که فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد دانشگاه فرهنگیان با فرض استخدام در آموزش و پرورش قرار است در چه مقطعی تدریس نمایند، آیا برای تدریس در دبستان و حتی دبیرستان، نیازی به درجه کارشناسی ارشد است؟ آیا برآوردی از حقوق ماهیانۀ بالاتر آنها و هزینه‌ای اضافی ناشی از آن که به آموزش و پرورش تحمیل خواهد شد انجام گرفته است؟ و یا هزینۀ اضافی که صرف برگزاری دوره‌های کارشناسی ارشد برای اعطای مدرک کارشناسی ارشد به معلمان خواهد شد؟

۳– دانشگاه فرهنگیان موفق شده است دانشجویان بهتری را در دوره‌های کارشناسی جذب کند. لذا ارائۀ آموزش‌های تخصصی و مهارتی با کیفیت بالا در مقطع لیسانس باید مد نظر دانشگاه قرار گیرد و امید است این روند مثبت تقویت و پرداخت مستمری مناسب به آنان نیز ادامه یابد.

۴– لازم است توجه دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی به وظیفه خطیر و منحصر بفرد خود در آموزش معلمان از طریق برگزاری دوره‌های کوتاه مدت آموزشی، برای ارتقای حرفه‌ای معلمان، معطوف گردد. (با توجه به افت سطح دانش دانش‌آموزان به ویژه در دروس ریاضی و فیزیک)

۵– برای تأمین هیئت علمی دانشگاه، به‌جای به‌کارگیری مدرسانی که سابقۀ کار آنان به بیش از سی سال و بعضاً بالای چهل سال رسیده است و در شرف بازنشستگی هستند، از دانش‌آموختگان دانشگاه‌های دولتی استفاده شود و در صورت لزوم دوره‌های مهارتی لازم برای آنان در دانشگاه فرهنگیان برگزار شود.

۶– دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی دوره‌های صلاحیت حرفه‌ای برای ورود به مشاغل آموزشی و تربیتی در نظام آموزش رسمی کشور را برگزار نمایند.

۷– دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها، موضوع ماده ۲۸، دورۀ یک‌سالۀ مهارت آموزی را طراحی و برگزار نماینند.

۸- دانشگاه فرهنگیان رشتۀ زمین‌شناسی ندارد، توصیه می­شود که برای تربیت معلمان زمین‌شناسی، این رشته نیز در دانشگاه فرهنگیان اضافه شود.

شاخۀ ریاضی فرهنگستان علوم ضمن درخواست توجۀ ویژه نسبت به محورهای فوق به تداوم همکاری با دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی درراستای تربیت معلمان شایسته و توانمند، متعهد و اخلاق‌مدار تأکید دارد. همچنین، تلاش در راستای توانمندسازی کیفی دانشگاه فرهنگیان براساس شاخص‌های وزارت عتف ومصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و عدم گسترش کمی وکالبدی را توصیه می نماید.

لازم به ذکر است که چالش‌های مطرح‌شده منحصر به رشتۀ ریاضی نیست و لذا پیشنهادهای فوق شامل سایر رشته‌های مورد نیاز آموزش و پرورش نیز می‌شود.

اعضای شاخۀ ریاضی فرهنگستان علوم انتظار دارند پیشنهادهای فوق که بر پایۀ تجربۀ آنها در طول عمری خدمت در عرصۀ آموزش عالی تهیه شده است مورد توجۀ جدی مسئولین دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی، آموزش و پرورش کشور و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و مسئولین دانشگاه فرهنگیان قرار گیرد.

مگردیچ تومانیان

رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم