فرهنگ و اندیشه ریاضی شماره 71 (پاییز و زمستان ۱۴۰۱) منتشر شد.

فرهنگ و اندیشه ریاضی شماره 71 (پاییز و زمستان 1401) منتشر شد

مقاله‌ها

جلسه اعضای شورای اجرائی با جمعی از روسای دانشکده ها و مدیران گروه‌ها

روز سه‌شنبه 18 بهمن ماه 1401، به دعوت رییس انجمن ریاضی ایران، جلسه‌ای مجازی با حضور گرم جمعی از روسای دانشکده ها و مدیران گروه‌ها تشکیل گردید. در این جلسه بعضی از اعضای شورای اجرایی نیز حضور داشتند و به توصیف اهم فعالیتهای در دست اجرای انجمن و چالشهایی که انجمن با آن درگیر است پرداختند.

در این جلسه آقای دکتر صال مصلحیان، رییس انجمن ریاضی، به شرح مختصر فعالیت‌های شورای اجرایی در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی، و ترویج علم پرداختند. وی بر برگزاری با کیفیت سمینارها تأکید و به حضور کمرنگ اعضای هییت علمی در سمینارهای علمی اشاره کردند. سپس از مسیولین دانشکده‌ها درخواست نمودند تا با اعزام تیم‌های دانشجویی به مشارکت و تحرک دانشجویان علاقه‌مند در یک فضای رقابتی و انگیزه‌بخش کمک نمایند. وی از روسای دانشکده‌ها تقاضا کردند تا مانند همیشه با معرفی افراد توانمند، فعال، و علاقه‌مند به عنوان نماینده انجمن در دانشگاه‌ها، به گسترش ارتباط بیشتر انجمن با دانشگاه‌ها یاری رسانند.

در این راستا، آقای دکتر خجسته به عنوان سردبیر خبرنامه از نمایندگان انجمن درخواست نمودند که آخرین اخبار دانشگاه‌ها و مقالات عمومی خود را به خبرنامه ارسال نمایند.

سپس خانم دکتر توتونیان به عنوان مسیول «کمیته انتشار کتاب»، نوید راه‌اندازی سایتی برای قراردادن پی دی اف کتاب‌های (ترجمه و تألیف) با کیفیت علمی بالا با هزینه مناسب برای اعضای انجمن و  سایر علاقه‌مندان را دادند.

خانم دکتر ملک که به همراه آقای دکتر کرمزاده مسیولیت «صندوق حامیان انجمن» را دارند از افراد دلسوز برای اهدای کمک‌های مالی خود به انجمن برای گسترش و عمومی سازی و نیز بهبود وضعیت ریاضیات در کشور دعوت به عمل آوردند.

همچنین، آقای دکتر صفاپور به عنوان خزانه‌دار انجمن از مسیولین دانشکده‌ها درخواست نمودند که برای پوشش هزینه‌های انجمن در راستای اجرای برنامه‌های جدید، نسبت به پرداخت حق عضویت حقوقی دانشگاه خود و نیز حق عضویت اعضای هییت علمی از محل گرنت ایشان اقدامات لازم را معمول فرمایند.

در پایان جلسه حضار به مسایلی از جمله آیین نامه ارتقا، مهاجرت نخبگان و اعضای هییت علمی، مشکلات اقتصادی-اجتماعی، عدم حضور  بعضی از دعوت‌شدگان در این جلسه، و …  اشاراتی داشتند که در این خصوص رییس انجمن نکاتی را عنوان کردند.

 

دیدار رئیس انجمن ریاضی ایران و اعضای هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری

طی بازدیدی که آقای دکتر محمد صال‌مصلحیان، رییس محترم انجمن ریاضی ایران در روز سه شنبه 11 بهمن ماه 1401 از دانشکده‌ی ریاضی و علوم کامپیوتر دانشگاه حکیم سبزواری داشتند، نشستی صمیمانه با رییس و تعدادی از اعضای هیأت علمی دانشکده انجام گرفت. در این جلسه، ریاست انجمن ریاضی ایران، ضمن تأکید بر اهمیت و جایگاه ریاضیات محض در گسترش مرزهای دانش و تعمیق نظریه های ریاضی، به نقش کلیدی ریاضیات کاربردی در مدلسازی و کمک به سایر علوم و مهندسی اشاره نمودند. ایشان ریاضیات محض را مانند قاعده ی یک هرم توصیف کردند که قسمت میانی این هرم را ریاضیات کاربردی و قله‌ی آن را کاربردهای ریاضی در  مهندسی برق، مکانیک، اقتصاد و نظایر آن می‌سازند. ایشان با اظهار تأسف از عدم وجود انگیزۀ کافی در همکاران ریاضی دانشگاه‌های کشور به دلیل مشکلات متفاوت، توصیه‌ بر کار جدی اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی ریاضی محض و کاربردی در حوزه‌های تخصصی خود برای تولید ریاضیاتی قوی و زیبا نمودند. وی هجمه‌های موجود بر تحقیقات نظری در علوم پایه را نادرست دانسته و تأکید کردند که گرچه تحقیقات کاربردی از اهمیت ویژه برخوردار است نباید تحقیقات محض، بی‌فایده انگاشته شود. ایشان برهان‌های بیان شده توسط اساتید ریاضی را تضمین کنندۀ درستی یک کاربرد و یا یک فناوری دانسته و آن را موجب آسودگی خاطر کاربران ریاضیات هنگام استفاده از ریاضی در شاخه‌های مختلف علم توصیف کردند. ایشان در بخشی از صحبت‌های خود به این موضوع اشاره نمودند که در ریاضیات محض نشان می‌دهیم که ابزارهای موجود در ریاضی که مورد استفادۀ سایر علوم برای حل مشکلات جامعه و صنعت هستند، پایه‌های محکم و  قابل اعتمادی دارند؛ به عبارت دیگر، خانه‌ای روی آب نبوده و پایه‌های محکم و قابل اعتمادی دارد.

    ایشان مرزبندی بین ریاضیات محض و کاربردی و جدا کردن موضوعات مختلف ریاضیات را نادرست دانسته و بیان داشتند در خارج از کشور این مرزبندی‌ها بسیار کمرنگ‌ و یا حتی در برخی موارد فاقد هرگونه حیطه‌بندی می‌باشد، که این موضوع از مشارکت ریاضیدانان غربی در تیم‌های تحقیقاتی وسیع و گسترده و درک آنها از روند علم نشات می‌گیرد.

 

 

ایشان در پاسخ به این سوال که در حال حاضر بایستی به چه زمینه‌های تحقیقاتی پرداخته شود، بیان داشتند، بایستی تعاملاتی بین ریاضیدانان با دانشمندان سایر علوم برقرار شود. بخشی از مسایل و نه همه آنها قطعاً از سایر علوم مانند فیزیک، شیمی، کامپیوتر، مهندسی و… خواهد بود و بخش دیگر آن حاصل آزاداندیشی خود ریاضیدانان است. در همین خصوص، ایشان اظهار داشتند، ریاضیات مانند رودخانه‌ای است که شریان اصلی آن در کشورهای توسعه یافته است، زیرا ریاضیدانان این کشورها عمدتاً در تیم‌های تحقیقاتی وسیع و گسترده بر روی پروژه های کاربردی و صنعتی کار می کنند یا در مرزهای علم به فعالیت مشغولند. آنها می‌دانند در حال حاضر چه موضوعاتی، مسایل اصلی روز و مهم را تشکیل می‌دهند. بنابراین، تعاملات علمی با کشورهای پیشرو و مراکز علمی تحقیقاتی را برای جلوگیری از تکرار کارهای انجام شده و اجتناب از کار روی موضوعات حاشیه‌ای و کم اهمیت ضروری دانستند.

همچنین در بخش دیگری پیرامون ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه، بیان کردند: بازخورد مناسب بین صنعت و دانشگاه رخ نداده است و هرکدام مسیر خود را می پیمایند. عمدتا دو مشکل اساسی در ارتباط بین صنعت و دانشگاه وجود دارد: اول اینکه آن مهارتی را که صنعت به آن احتیاج دارد ما در دانشگاه‌ها آموزش نداده‌ایم و دوم اینکه علمی که در دانشگاه‌ها تولید می‌شوند قرابتی با مسایل در صنعت ما ندارند. این همراه با نحوه آموزش مدرسه‌ای و دانشگاهی ما که در آن دانش‌آموزان و دانشجویان را چراپرس و چگونه پرس بار نمی‌آوریم و تفکر انتقادی را در آنها رشد نمی دهیم، تاکنون اجازه نداده است بتوانیم علم و فناوری‌مان را به نحو مناسبی به هم پیوند دهیم.

 

امید باغانی

دانشیار گروه ریاضی کاربردی

دانشگاه حکیم سبزواری

گزارش نشست هم‌اندیشی «یزد، المپیاد، فرصت‌ها و چالش‌ها»

گزارش نشست هم‌اندیشی «یزد، المپیاد، فرصت‌ها و چالش‌ها»

گزارش کوتاه ملاقات با دکتر میرکمال میرنیا، استاد بازنشستۀ دانشگاه تبریز

گزارش کوتاه ملاقات با دکتر میرکمال میرنیا، استاد بازنشستۀ دانشگاه تبریز

گزارش «هشتمین کنفرانس پردازش سیگنال و سیستم‌های هوشمند ایران»

گزارش «هشتمین کنفرانس پردازش سیگنال و سیستم‌های هوشمند ایران»

پیشنهاد شاخه ریاضی فرهنگستان علوم در مورد دانشگاه فرهنگیان

با تأسیس دانشگاه فرهنگیان با هدف تجمیع و یکپارچه‌سازی مراکز تربیت معلم، وظیفۀ خطیر تربیت معلم به این دانشگاه واگذار گردید. از آنجایی که موضوع بسیار مهم تعلیم و تربیت در مدارس کشور به نحو چشمگیری به شیوۀ تربیت معلمین وابسته است، لذا یکی از دغدغه‌های شاخۀ ریاضی فرهنگستان علوم، چگونگی فعالیت صحیح و حرکت در ریل مناسب این دانشگاه بوده است و در این راستا طی این سال‌ها جلسات متعددی با مسیولین ذیربط از جمله مسیولین دانشگاه فرهنگیان، مسیولینی از وزارت آموزش و پرورش، دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی داشته است و همواره تلاش نموده است با نگاه سازنده و تعاملی با دانشگاه فرهنگیان، پیشنهادها و راهکارهایی را در راستای ارتقای تربیت معلمین شایسته و توانمند برای آینده کشور با استفاده از همۀ ظرفیت‌های آموزش عالی کشور با توجه به واقعیت‌ها و شرایط موجود که در ذیل به آن اشاره می‌شود، ارایه نماید.

مسیولان آموزش و پرورش اعلام می‌دارند که تا سال 1404 به‌ تدریج حدود 600 هزار معلم باز‌‌نشسته خواهند شد، که البته آنها معلمانی هستند که در دهۀ شصت و هفتاد به ‌دلیل افزایش تعداد زیاد دانش‌آموز، جذب شده‌اند و هم اکنون در شرف بازنشستگی هستند. براین اساس آموزش و پرورش اعلام می‌دارد که با توجه به سیاست‌های افزایش جمعیت، در آینده نزدیک با بحران کمبود معلم روبه‌رو می‌شود و لازم است طی چند سال آینده همین تعداد معلم تربیت گردد.

لیکن دانشگاه فرهنگیان با دو چالش عمده مواجه است:

1کمبود اعضای هییت علمی به لحاظ کمی و کیفی. مسیولین دانشگاه فرهنگیان اعلام می‌کنند نسبت استاد به دانشجو برابر با 1 به 107 است.

2کمبود زیرساخت‌ها و فضای کالبدی مناسب با رعایت استانداردهای محیط‌های علمی و آموزشی دانشگاهی، کما اینکه مسیولین دانشگاه فرهنگیان اعلام می‌دارند که در حال حاضر حدود 25% فضاهای موجود مناسب می‌باشند.

لذا بیم آن می‌رود که با تفسیر ناصحیح و بعضاً سلیقه‌ای از اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، روش عبور از بحران را در جذب تعداد زیاد دانشجو و به تبع آن جذب تعداد زیاد هییت علمی که ممکن است عده‌ای از آنها از کیفیت مطلوب برخوردار نباشند برای تربیت معلمان صرفاً از طریق دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی ببینید، که این خود مستلزم توسعۀ بی‌رویه واحدهای دانشگاه فرهنگیان بدون توجه به کیفیت آنها و هدر دادن منابع مالی زیاد در این خصوص است. این در حالی است که بهترین دانشگاه‌های کشور با صندلی خالی برای پذیرش دانشجو در رشته‌های علوم پایه و علوم انسانی روبه‌رو هستند.

از طرفی همان‌طور که امروز شاهد ظرفیت خالی دانشگاه‌های کشور هستیم، واضح است که دانشگاه فرهنگیان نیز پس از عبور از این بحران در طی سال‌های آتی، با ظرفیت مازاد و صندلی خالی مواجه خواهد شد. لذا در یک نگاه ملی و کلان، به منظور جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌های انسانی و مالی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های کلان سرمایه‌گذاری‌‌شده طی سال‌های گذشته در آموزش عالی کشور و با توجه به واقعیت‌ها و شرایط مطروحه در بالا پیشنهادات ذیل به شورای عالی انقلاب فرهنگی با محورهای زیر ارایه می‌گردد.

1بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ 27/8/1400 و تبصرۀ 1 ماده واحدۀ آن، دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی می‌توانند علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های پیش‌بینی‌شده درمادۀ 28 اساسنامۀ دانشگاه فرهنگیان، از ظرفیت‌ سایر دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی کشور نیز استفاده کنند. آیین‌نامه اجرایی این مصوبه در تاریخ 26/2/1400 توسط آموزش و پرورش به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده و اخیراً در سال 1401 نیز اصلاح شده است. در این آیین‌نامۀ اجرایی آمده است «برای پذیرفته‌شدگان دانشگاه‌های وابسته (دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی) با مشارکت سایر مراکز آموزشی (دانشگاه‌های دیگر و مراکز آموزش عالی)، آموزش‌های تخصصی و موضوعی توسط مراکز آموزشی و دروس مهارتی توسط دانشگاه‌های وابسته ارایه می‌شود. یعنی طرح پذیرش «دانشجو معلم» بر اساس شاخص‌های وزارت عتف، مبنی بر گذراندن سه سال آموزش تخصصی در دانشگاه‌های دولتی و موسسات آموزش عالی و یک سال آموزش مهارت‌های تربیتی در دانشگاه فرهنگیان انجام شود. به این معنی که اگر نیاز آموزش و پرورش تربیت 50 هزار نفر معلم و ظرفیت پذیرش دانشجوی کارشناسی در دانشگاه فرهنگیان 35 هزار نفر باشد دانشگاه فرهنگیان، به عنوان ظرفیت کمکی، برای 15 هزار نفر دیگر، از موسسات آموزش عالی منتخب استفاده کند. در این مورد تجربۀ موسسات آموزش عالی در برگزاری دوره‌های کارشناسی دبیری در دهۀ 1360، که دانشجویان دروس تخصصی را در دانشکده‌های علوم پایه و دروس تربیتی را در دانشکده‌های علوم تربیتی می گذراندند الگوی خوبی است.

2با توجه به کمبود شدید هییت علمی در دانشگاه فرهنگیان، پذیرش دانشجو برای دوره‌های کارشناسی ارشد، با امکانات فعلی هییت علمی دانشگاه تناسب ندارد. توسعۀ تحصیلات تکمیلی در این دانشگاه به هیچ وجه به صرفه و صلاح کشور و آموزش و پرورش نمی‌باشد، زیرا نیاز آموزش و پرورش با معلمین با مدرک لیسانس نیز مرتفع می‌گردد. ضمناً این سوال جدی مطرح است که فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد دانشگاه فرهنگیان با فرض استخدام در آموزش و پرورش قرار است در چه مقطعی تدریس نمایند، آیا برای تدریس در دبستان و حتی دبیرستان، نیازی به درجه کارشناسی ارشد است؟ آیا برآوردی از حقوق ماهیانۀ بالاتر آنها و هزینه‌ای اضافی ناشی از آن که به آموزش و پرورش تحمیل خواهد شد انجام گرفته است؟ و یا هزینۀ اضافی که صرف برگزاری دوره‌های کارشناسی ارشد برای اعطای مدرک کارشناسی ارشد به معلمان خواهد شد؟

3دانشگاه فرهنگیان موفق شده است دانشجویان بهتری را در دوره‌های کارشناسی جذب کند. لذا ارایۀ آموزش‌های تخصصی و مهارتی با کیفیت بالا در مقطع لیسانس باید مد نظر دانشگاه قرار گیرد و امید است این روند مثبت تقویت و پرداخت مستمری مناسب به آنان نیز ادامه یابد.

4لازم است توجه دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی به وظیفه خطیر و منحصر بفرد خود در آموزش معلمان از طریق برگزاری دوره‌های کوتاه مدت آموزشی، برای ارتقای حرفه‌ای معلمان، معطوف گردد. (با توجه به افت سطح دانش دانش‌آموزان به ویژه در دروس ریاضی و فیزیک)

5برای تأمین هییت علمی دانشگاه، به‌جای به‌کارگیری مدرسانی که سابقۀ کار آنان به بیش از سی سال و بعضاً بالای چهل سال رسیده است و در شرف بازنشستگی هستند، از دانش‌آموختگان دانشگاه‌های دولتی استفاده شود و در صورت لزوم دوره‌های مهارتی لازم برای آنان در دانشگاه فرهنگیان برگزار شود.

6دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی دوره‌های صلاحیت حرفه‌ای برای ورود به مشاغل آموزشی و تربیتی در نظام آموزش رسمی کشور را برگزار نمایند.

7دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها، موضوع ماده 28، دورۀ یک‌سالۀ مهارت آموزی را طراحی و برگزار نماینند.

8- دانشگاه فرهنگیان رشتۀ زمین‌شناسی ندارد، توصیه می­شود که برای تربیت معلمان زمین‌شناسی، این رشته نیز در دانشگاه فرهنگیان اضافه شود.

شاخۀ ریاضی فرهنگستان علوم ضمن درخواست توجۀ ویژه نسبت به محورهای فوق به تداوم همکاری با دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی درراستای تربیت معلمان شایسته و توانمند، متعهد و اخلاق‌مدار تأکید دارد. همچنین، تلاش در راستای توانمندسازی کیفی دانشگاه فرهنگیان براساس شاخص‌های وزارت عتف ومصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و عدم گسترش کمی وکالبدی را توصیه می نماید.

لازم به ذکر است که چالش‌های مطرح‌شده منحصر به رشتۀ ریاضی نیست و لذا پیشنهادهای فوق شامل سایر رشته‌های مورد نیاز آموزش و پرورش نیز می‌شود.

اعضای شاخۀ ریاضی فرهنگستان علوم انتظار دارند پیشنهادهای فوق که بر پایۀ تجربۀ آنها در طول عمری خدمت در عرصۀ آموزش عالی تهیه شده است مورد توجۀ جدی مسیولین دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی، آموزش و پرورش کشور و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و مسیولین دانشگاه فرهنگیان قرار گیرد.

مگردیچ تومانیان

رییس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم

تشکیل کمیته برنامه‌ریزی درسی در انجمن ریاضی ایران

با تصویب شورای اجرایی انجمن، «کمیته برنامه‌ریزی درسی انجمن» با هدف رصد، ارزیابی، اصلاح یا تدوین برنامه‌های درسی در تمام مقاطع دانشگاهی (کارشناسی، کارشناسی ارشد، و دکترا) تشکیل گردیده است.

 

هفتمین سمینار آنالیز تابعی و کاربردهای آن

به اطلاع همکاران محترم و دانشجویان گرامی میرساند که به دلیل برگزاری کنکور ورودی دکتری در تاریخ ۱۱ اسفند سال جاری و متعاقبا قطع اینترنت و مشکلات تردد به دانشگاه بین المللی امام خمینی که حوزه امتحانی است، به درخواست مسیولین دانشگاه، کمیته برگزاری سمینار با هماهنگی انجمن ریاضی ایران موافقت کرد هفتمین سمینار آنالیز تابعی و کاربردهای آن به صورت مجازی برگزار گردد. ضمن ابراز تاسف از عدم امکان دیدار حضوری، امیدواریم میزبان مجازی خوبی برای همه شرکت کنندگان گرامی باشیم.

از تمامی شرکت کنندگانی که مقاله آنها پذیرفته شده است درخواست میشود در اسرع وقت نسبت به ثبت نام کامل در سمینار اقدام نمایند.

دکتر علی آبکار

دبیر هفتمین سمینار آنالیز تابعی و کاربردهای آن

برنامه مشترک پسادکتری بنیاد ملی نخبگان و انجمن ریاضی ایران

با کمال خوشوقتی به اطلاع می‌رساند که در راستای جذب اعتبار از نهادهای پژوهشی کشور توسط انجمن ریاضی ایران، برنامه مشترک برگزاری دوره‌های پسادکتری بنیاد ملی نخبگان و انجمن با هدف کمک به تکمیل تیم‌های پژوهشی ریاضیدانان خوب کشور و حمایت ازتوانمندی‌های دانش‌آموختگان ممتاز کشور تدوین و به مرحله اجرا درآمده است. در فراخوان اول این برنامه، بر اساس اولویت‌های مورد نظر بنیاد، تعداد ده نفر از اعضای هیات علمی به عنوان استاد میزبان انتخاب شده‌اند. به‌طور مسلم، انتخاب تعداد معدودی میزبان پسادکتری از میان جمع کثیری از ریاضیدانان شایسته کشور کاری بس دشوار بوده است.

در اینجا، انجمن ریاضی ایران وظیفه خود می‌داند که از همکاری و حمایت معاونت محترم سرآمدان و نخبگان بنیاد صمیمانه سپاسگزاری نماید. انجمن امیدوار است دور دوم این دوره‌ها، زیرنظر بنیاد ملی نخبگان، در آینده نزدیک آغاز گردد.

پذیرش پسادکتری برنامه مشترک بنیاد ملی نخبگان و انجمن ریاضی ایران  (فراخوان نوبت اول زمستان 1401)

توجه: سامانه بنیاد https://sina.bmn.ir  تا پایان اسفند ماه 1401 آماده ثبت درخواست دانش‌آموختگان دکتری برای دوره پسادکتری مزبور خواهد بود. خواهشمند است از تماس با بنیاد، میزبانان و انجمن ریاضی ایران اجتناب فرمایید.