نسخه PDF

با کمال خوشوقتی، اخیرا بنیاد علم ایران در فراخوانی به حمایت از تحقیقات ریاضی روی آورده است که جای تقدیر و تشکر دارد. این بنیاد همچنین فهرستی از مجلات را به عنوان مجلات فاخر منتشر کرده است.

ایجاد یک فهرست سفید از مجلات پراعتبار می‌تواند تا حدی مشکلات ناشی از رده بندی مجلات بر اساس معیارهای علم سنجی مانند Impact Factor ، Cite Score و غیره را پوشش دهد اما می تواند چالش برانگیز باشد و آسیب‌های دیگری را برای جامعه علمی کشور به بار آورد.

مایلم نخست اشاره کنم که در تماس‌هایی که به طور شخصی یا به عنوان رییس انجمن ریاضی ایران با انجمن‌های ریاضی امریکا و اروپا و سایر ریاضیدانان برجسته داشتم، نظر آنها را در مورد ارائه یک فهرست سفید از مجلات فاخر در ارزیابی‌های آکادمیک جویا شدم. این گفتگوها به این نتیجه منجر شد که آنها چنین فهرست‌هایی را دخل و تصرف در جریان طبیعی توسعه شاخه‌های مختلف ریاضی می‌دانند و اساسا ارزیابی مقالات بر اساس مجلات را کار درستی نمی‌دانند. آنها معتقدند که باید مقالات منتخب هر پژوهشگر از نظر عمق، وسعت، نوآوری، و تاثیرگذاری بر تحقیقات دیگران در شاخه مربوط مورد ارزیابی قرار گیرد و نه در مقایسه با سایر شاخه‌ها و بدتر با رشته های دیگر علوم.

در یک سال گذشته، ما در انجمن ریاضی ایران برای تشکیل یک فهرست سفید از مجلات برجسته بر اساس فهرست انجمن علم و فناوری چین و انجمن ریاضی چین اقدام کردیم و به دلایل مختلف آکادمیک آن را متوقف کردیم تا بررسی‌های بیشتری صورت پذیرد. فهرست چینی شامل ۹ جدول است: سه جدول (در سطوح بسیار عالی، عالی، و بسیارخوب) برای سه رشته ریاضی محض، ریاضی کاربردی، و آمار.

فهرست چینی

برای تهیه فهرست، از اعضای تحریریه مجلات سطح بالای چینی و ریاضیدانان خوب چینی نظرخواهی شده است و سپس در یک کمیته از ریاضیدانان تراز اول چینی در انجمن ریاضی چین، تک تک مجلات، مورد ارزیابی مجدد قرار گرفته و فهرست نهایی رسما در سال ۲۰۲۱ منتشر گردید. قرار است این فهرست‌ هر سه سال بازبینی شود.

ملاحظه فهرست بنیاد علم ایران اولين سوالي را كه به ذهن متبادر می‌کند اين است كه «روش‌شناسی و معیار انتخاب مجلات در فهرست بنیاد چه بوده است و چه تعداد از رياضيدانان و از چه رشته‌هايي در تهيه و تاييد آن نقش داشته‌اند؟»

فهرست بنیاد علم ایران

الف) یک بررسي مقایسه اي نشان می‌دهد که فهرست بنیاد یک نسخه ناقص از فهرست چینی است. البته ایراداتی به فهرست چینی وارد شده است که اینجا مجال پرداختن به آن نیست. روشن نیست که چگونه در فهرست بنیاد، مجله  J Inst Math Jussieu از رده ۳ چینی یا Forum Math Pi از رده ۲ چینی در سطح Acta Math، Ann Math و Invent Math ارزیابی شده‌اند.

ب) مجلات فهرست بنیاد با آنچه جامعه بین المللی (یا حتی ملی) به عنوان مجله فاخر قلمداد می کند، در جاهایی فاصله دارد. مثلا Asian J Math گرچه یک مجله عمومی است، در بسیاری از رشته‌ها یک مجله فاخر قلمداد نمی‌شود. مجله Bull Math Sci  که یک مجله با دسترسی باز است و توسط عربستان سعودی حمایت می شود وحتی در فهرست چینی نیست در فهرست بنیاد ظاهر شده است. حتی مجلات کاربردی فاخرتر از IMA Numer Anal وجود دارند که دیده نشده‌اند. بر اساس فهرست چینی نیز تعداد زیادی مجله در فهرست بنیاد از قلم افتاده است.

ج) تنوع رشته بر خلاف فهرست چینی در فهرست بنیاد علم ایران رعایت نشده است و مجلات پراعتبار تعدادی از شاخه‌های ریاضی همچون جبر مانند J Algebra و J. Pure Appl Algebra اساسا دیده نشده است در حالی که در یک نگاه تعداد زیادی مجله در رشته هندسه در آن قابل ردیابی است. حتی تناسبی بین تعداد مجلات رشته‌های محض و کاربردی نیز وجود ندارد.

ه) در حال حاضر بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی از یک بسته متنوع و تركيبي از معیارها در رده‌بندی مجلات استفاده می کنند. با این حال، ارزیابی متخصصان رشته نقش تعیین کننده‌ای دارد. تجربه چین نشان می‌دهد که وقتی تعداد ریاضیدانان درگیر در تهیه فهرست سفید بیشتر باشد، هم احتمال خطا کمتر می شود، هم نظرهای شخصی کمتر درآن ظاهر می‌شود، و هم فهرست نهايي در برگيرنده مجلات معتبر از طيف گسترده‌تري از رشته‌ها خواهد گرديد.

اجازه فرمایید به بعضی راه‌کارهای پیشنهادی اشاره کنم:

الف) شایسته است که مانند سایر کشورها (توسعه یافته یا در حال توسعه) انجمن ریاضی ایران که متولی اصلی ریاضیات کشور است توسط بنیاد علم ایران جهت همکاری دعوت شود تا با همفکری با مسئولین بنیاد و متخصصانی از سایر رشته‌ها نسبت به تعیین یک کمیته از ریاضیدانان برجسته از رشته‌های مختلف برای تعیین فهرست سفید مجلات فاخر اقدام گردد. شخصی و جزیره‌ای عمل کردن به روند علم کشور لطمات جبران ناپذیری وارد خواهد کرد.

ب) مناسب به نظر می‌رسد که به جای دو جدول، سه جدول تدوین شود:

۱. جدول آرمانی شامل مجلات عمومی در سطح Acta Math، Ann Math و Invent Math؛

۲. جدول انگیزشی شامل مجلات عمومی فاخری مانند Adv Math، Math Ann، مجلات SIAM و مجلات انجمن ریاضی امریکا، مجلات انجمن ریاضی لندن، و مجلات تخصصی فاخر رشته‌ها؛

۳. جدول دست‌یافتنی شامل مجلات تخصصی فاخر گرایش‌ها.

ج) برای سه سال اول، جدول‌های ۲ و ۳ می‌تواند سخاوتمندانه (یعنی شامل تعداد بیشتری مجله) تهیه شوند تا هم واقع‌بینانه باشند و هم انگیزه حرکت به سوی تحقیقات اصیل، خلاقانه، مهم، و نافذ را در پژوهشگران خوب و به ویژه محققان جوان ما ایجاد نماید. این جداول برای دوره های سه ساله بعدی می‌توانند اصلاح و محدودتر شوند.

د) مرسوم است که به افراد برای تطبیق خود با مقررات (مانند آیین نامه ارتقا) یک بازه زمانی مناسب داده می شود. مناسب است که یک بازه  زمانی حدود ۱۸ ماه برای شروع چنین برنامه ای به محققان داده شود تا بتوانند عادلانه از این برنامه پیشرو استفاده نمایند.

محمد صال مصلحیان

 

 

فراخوان جايزه ابوريحان فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران

ويژه پژوهشگران جوان در علوم پايه

به منظور تکريم و گرامي‌داشت پژوهشگران جوان و برجسته کشور که دستآوردهاي علمي شاخص و سهم ارزنده­اي در پيشبرد يکي از رشته‌هاي فيزيک، شيمي، رياضي، زيست‌شناسي و زمين‌شناسي داشته­اند، گروه علوم پايه فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران  هر سال يک جايزه به نام جايزه ابوريحان بيروني، دانشمند پر آوازه ايراني، اعطا مي‌کند.

فرم­های نامزدها و درخواست‌کنندگان شایسته است حداکثر تا پایان اسفندماه 1402 به آدرس پست الکترونیکی  basic@ias.ac.irو همچنین به آدرس پستی: تهران، بزرگراه شهید حقانی، خروجی فرهنگستان­های جمهوری اسلامی ایران و کتابخانه ملّی، فرهنگستان علوم، گروه علوم پایه ارسال شود.

در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر می‌توان با شماره تلفن دفتر گروه علوم پایه: 88645595 تماس برقرار شود. فرم­ها در سایت فرهنگستان علوم (http://www.ias.ac.ir)  – گروه علوم پایه – فراخوان جایزه ابوریحان – موجود است.

فرم مشخصات علمي و سوابق آموزشي و پژوهشي نامزدهاي دريافت جايزه ابوريحان 

آیین نامه انتخاب پژوهشگر برجسته جوان

دور اول انتخابات شورای اجرایی انجمن ریاضی ایران از هفتم اسفند ۱۴۰۲ آغاز شده است و به مدت یک هفته ادامه دارد.
بنابر اساسنامه انجمن، فقط اعضای پیوسته انجمن که حق عضویت ۱۴۰۲-۱۴۰۳ خود را پرداخت  نموده باشند، مجاز به رای دادن و یا نامزدی شورای اجرایی هستند.
در مرحله اول انتخابات هر عضو میتواند، حداکثر ۹ نامزد واجد شرایط را برای عضویت در شورای اجرایی دوره بعد در سامانه مربوط به انتخابات که لینک آن به اعضای پیوسته جاری انجمن ارسال شده است، معرفی نماید.

همچنین با کمال احترام به استحضار می‌رساند طبق اساسنامه، افراد زیر نمی‌توانند نامزد این دوره انتخابات شورای اجرایی انجمن ریاضی ایران باشند:

خانم دکتر فائزه توتونیان و آقایان دکتر احمد صفاپور و دکتر محمد جلوداری ممقانی، عضویت در دو دوره متوالی شورای اجرایی

خانم دکتر مرضیه شمس یوسفی و آقای دکتر علی شکری، بازرسین انجمن

خانم‌ها دکتر ساناز ریواز و فاطمه سادات موسوی و آقایان دکتر جعفر شفاف، دکتر قدیر صادقی، دکتر طاهر قاسمی هنری، اعضای کمیته انتخابات

خواهشمند است در موعد مقرر نسبت به پیشنهاد نامزدان مورد نظر خود اقدام فرمایید.

سامانه انتخابات انجمن ریاضی ایران